Bijenvolken: Zelforganiserende teams
Zelforganiserende teams zijn de basis voor de agile ontwikkelmethodiek. Scrum teams worden ze ook wel genoemd. Deze teams mogen wel eens een kijkje gaan nemen bij een bijenvolk. Want als er één team is wat zijn organisatie op orde heeft, dan is het wel een bijenvolk. En dan praten we niet over 7-10 teamleden maar over een team van 30-, 40- 50-duizend! Leden. Want ja, zoveel bijen zitten er op het hoogtepunt van het jaar ongeveer in een bijenkast. Hoe doen ze dat?
“Imker worden”
Nadat ik was verhuisd namen wij, mijn vrouw en ik, ons voor om een moestuin te gaan aanleggen. En toen we daar eenmaal wat verder mee waren leek het mij wel leuk om een bijenvolk in de tuin te zetten. We wonen aan de rand van de Betuwe, tussen de fruittelers, dus genoeg voer voor de bijen. En je hoorde vaak dat de bijen het moeilijk hadden dus in het kader van “maatschappelijk verantwoord” was het ook nog eens een drijver. Dus heb ik een imkercursus gevolgd en 2 volken in de moestuin gezet.
Gedurende de cursus raakte ik nog meer gefascineerd door de organisatieskills van bijen. Het feit dat ze met zoveel in één kast zitten en dat ze allemaal weten wat ze moeten doen zonder slack, telefoon, teams, powerpoint of wat voor hulpmiddel dan ook.
Organisatie en hiërarchie
Het begint al bij de samenstelling van het volk. Er is één koningin, er zijn heel veel vrouwelijke bijen (werksters) en een aantal mannelijke (de darren). De koningin is de enige die eitjes legt en die bepaalt of er uit het eitje een werkster of een dar komt. Hoe? Door een eitje wel of niet te bevruchten bepaalt ze dat. Overigens zorgt ze ervoor dat er veel meer werksters komen dan darren. Want darren hebben maar één taak: koninginnen bevruchten en daar zijn er niet heel veel voor nodig.
Een koningin legt de hele dag door eitjes. Op de drukste dagen wel 2000 per dag! Dat houdt ze natuurlijk geen jaren vol. Een koningin kan dat voor ongeveer 2 jaar. Dan “ziet” het volk dat ze vervangen moet worden en besluit een nieuwe koningin op te voeden. Dat doen ze door een paar eitjes specifiek te bedienen van hoogwaardig voer. De eerste koningin die dan wordt geboren neemt de macht over en steekt haar rivales dood. Vervolgens gaat ze op “bruidsvlucht” en laat zich bevruchten door meerdere darren van verschillende volken (om inteelt te voorkomen), keert terug naar de kast en gaat leggen.
Teamsplitsing
Als er in de omgeving veel voer is (nectar wat door de werksters wordt verwerkt tot honing) groeit het volk gestaag en dan opeens is de kast te klein. Wat nu? De werksters besluiten tot het opvoeden van een nieuwe koningin en in tegenstelling tot wat er gebeurd met de oude koningin die werd doodgestoken zijn er nu even 2 koninginnen in de kast. Maar niet voor lang. Ongeveer de helft van de bijen eet zich vol voor 3 dagen en vertrekt met een koningin (een bijenzwerm) op zoek naar een nieuwe woonplaats. De andere helft blijft achter en kan verder groeien.
Stel je voor: Die 30-, 40- 50-duizend maken onderling de afspraak wie vertrekt en wie blijft (want die vertrekt moet voedsel opnemen). Wat voor een communicatie vergt dat!
Communiceren is key
Evenals bv. de communicatie van waar de nectar te vinden is. De bijen geven dat aan elkaar door via een bepaalde bijendans. De “verkenners” zoeken de nectar en vertellen dat aan de werksters in de kast die vervolgens feilloos naar de voedselbron vliegen. En weer terug naar hun eigen kast.
En ook dat is een hele toer want sommige imkers hebben wel 50 kasten op een rij staan. Hoe vindt je je eigen kast terug? En mag je naar binnen? Want bij de ingang staat de beveiliging, de wachters die je herkennen als lid van het eigen volk. Zo gemakkelijk kom je er nl. niet in. Behalve darren want die zijn in elke kast welkom.
Commitment!
Als een bij geboren wordt weet zij al meteen wat ze moet doen. Eerst gaat ze haar eigen cel schoonmaken, dan kan de volgende erin. Vervolgens gaat ze in de huishoudelijke dienst. De kast van binnen schoonhouden, kieren dichtplakken, honing aannemen en opslaan, larven voeren etc.
Dit doet ze een tijdje en dan mag ze naar de buitendienst. Nectar en stuifmeel halen. Dat doet ze tot ze letterlijk haar vleugels kapot gevlogen heeft en niet meer kan vliegen en dan gaat ze ergens dood zitten gaan. Wat een opoffering en toewijding voor het team. Wat een commitment! Geen gezeur over inspanning, overwerk of wat dan ook. Gaan!
Een bij leeft ongeveer 6 weken.
Met uitzondering van de generatie die de winter moet doorkomen. In september beginnen ze met inwinteren. Voldoende honing opslaan om de winter door te komen. De koningin legt minder / geen eitjes meer dus het volk dunt sterk uit. Degenen die overblijven zijn de winterbijen. Ze vliegen niet uit maar blijven in de winter als een tros rondom de koningin zitten en ze houden zich warm. Ze voeden zich met hun wintervoorraad en dan in maart start de cyclus weer opnieuw.
Nieuwsgierig?
Dit is nog maar een fractie van wat er van deze kleine helden te vertellen is. Ik hoop dat je wat geprikkeld bent om je wat verder te verdiepen in deze zelforganiserende teams. Fascinerend hoe ze dat doen met zoveel. Al die kennis, kunde en sociale vaardigheden in zo’n klein beestje.
Lees hier vooral verder:
Resultaat boeken voor en met jou
Wij starten met goed luisteren naar jou als opdrachtgever. Om samen een effectieve en succesvolle aanpak te kiezen voor de gewenste transitie van jouw huidige situatie-A naar het te bereiken resultaat-B. Ons gezamenlijk doel is altijd: Nul Mislukkingen! voor jouw projecten.