Hoe staat het met Open Source software?

Je zou verwachten dat Open Source software in projecten veel wordt toegepast. Alleen al omdat er geen licentiekosten zijn verbonden aan het gebruik ervan, met positieve impact op de businesscase. Bovendien past Open Software naadloos in het denken over hergebruik van al bestaande software; dit zou een thema moeten zijn in elke organisatie. Zie het vorige nummer van dit Vakblad, over re-use. Maar, zoals zo vaak, de praktijk is weerbarstiger. KWD hield een enquête onder projectmanagers om te peilen wat hun ervaringen met Open Source software is.
 

Open Source software is software waarvan de broncode publiekelijk beschikbaar is. De software die daaruit voortkomt wordt onderhouden door ontwikkelaars die gezamenlijk werken aan de software. Alle nieuwe functionaliteit, verbeteringen en bug fixes komen dan ook weer terecht in het publiek domein. In de jaren tachtig ontstond de Free Software Foundation [FSF1985] om open source software te ontwikkelen en te promoten. Destijds werd vooral aandacht besteed aan Open Source tools voor het Unix besturingssysteem (zoals de C-compiler gcc en de teksteditor emacs) en natuurlijk ook aan de ontwikkeling van een Open Source besturingssysteem (het Gnu-project). Open Source ontwikkelingen kwamen daarna steeds nadrukkelijker in de belangstelling te staan. Verreweg het bekendste besturingssyseem dat uit die beweging voortkwam is Linux [Linux1992]. Maar ook het besluit van Netscape om in 1998 de broncode van Netscape Navigator en Netscape Communicator te publiceren valt in deze beweging. Het is het begin van de Mozilla stichting waaruit de Firefox browser is voortgeko-men [Moz1998].
Open Source software wordt uitgebracht onder een zogenaamde Public License. Iedereen die zich houdt aan deze licentie kan de software legaal gebruiken. Er zijn enkele bekende Public Licenses zoals de GNU Public License (de meeste bekende), de BSD licentie of de MIT-licentie [PubLic].
In de loop der jaren is veel software verschenen die onder Open Source software valt [OSList]. Denk hierbij ook aan Android, Open Office, WordPress, Java, Python, PHP, .Net. Voor de projectmanagement community is Open Source software beschikbaar zoals bijvoorbeeld Open-Project [OpenPM].

Voor- en nadelen Open Source

Als projectmanager ben je bewust bezig met de advisering over de inzet van software en tools. Binnen het project maar ook voor de situatie in operatie nadat het project is opgeleverd. Voor-delen van Open Source software in projecten zijn onder andere:

  • Geen licentiekosten
  • Aanpassingen kunnen worden gedaan door specialisten in de software-community zonder dat dit direct kosten met zich meebrengt
  • Vendor lock-in wordt vermeden en open standaarden worden gebruikt
  • Geen contracten of contractonderhandelingen
  • Vaak zijn er (commerciële) plugins of add-ons beschikbaar
  • De software kan vaak goed worden aangepast aan de eigen organisatie.

Nadelen in projecten zijn onder andere:

  • Er moet goed worden nagegaan of er consequenties zijn voor het intellectueel eigendom van software dat wordt ontwikkeld in het project
  • Er is niemand die aansprakelijk is voor de correcte werking van de software. Dat betekent ook dat een intake moet worden gedaan op de kwaliteit van de Open Source software die je wilt gebruiken
  • Ontwikkeling van de Open Source software is afhankelijk van de community die de software onderhoudt en door ontwikkelt.

Er is inmiddels veel ervaring met Open Source software, inclusief de hybride modellen die zijn ontstaan. Je kunt Open Source software gebrui-ken in combinatie met een abonnement voor ondersteuning, met een helpdesk, extra tooling, investeringen in standaard koppelingen etc.

Gebruik Open Source software in projecten

Vanuit KWD hebben we een kleine enquête gedaan onder ruim 50 projectmanagers. Om maar met de deur in huis te vallen: ruim de helft van de gevraagde projectmanagers komt Open Source software nergens tegen in hun werk; 43 procent wel. En van de projectmanagers die Open Source software tegenkomen in hun werk of er zelf actief mee bezig zijn zegt 50 procent dat het inzetten van Open Source software in belang-rijke mate wordt bepaald door het beleid van de organisatie waarin het project opereert. Een derde van de ondervraagde projectmanagers geeft aan dat ze wel met Open Software te maken hebben, maar dat klanten daar zelf niet op zitten te wachten. Een kleine 20 procent van de projectmanagers zegt Open Source software daar waar mogelijk toe te passen.

Samenvattend zien we derhalve een beperkte inzet van Open Source software in projecten. We kunnen hier niet hele grote conclusies aan verbinden want het gaat hier over een in omvang beperkt onderzoek onder projectmanagers die vooral werken bij grotere organisaties. De antwoorden laten zien dat het wel uitmaakt hoe en waar de organisatie opereert. Eén projectmanager zei bijvoorbeeld dat hij werkte bij een startup waar het potentieel van Open Source software als heel positief werd ervaren. Het maakt verder natuurlijk ook uit of de organisatie zelf als softwareproducent actief is of alleen als afnemer van software optreedt.

Wat vinden projectmanagers van Open Source software?

In de enquête stelden we de projectmanagers een aantal open vragen:

1) Wat is de belangrijkste reden dat klanten Open Source willen?

Genoemd werden onder andere:

  • Kostenbeperking
  • Eigen invloed op functionaliteit en maatwerk mogelijk waar nodig.
  • Standaard, meegaan met de markt
  • Overzetten van bestaande services
  • Goedkoop/ gratis alternatief zolang security voldoende is gewaarborgd
  • Omdat externe developers van alles gebruiken
  • Beperking lock-in en kostenreductieŔMarktontwikkeling
  • Snelheid om tot oplossingen te komen.

2) Wat is de belangrijkste reden dat klanten dat niet willen?

Genoemd werden onder andere:

  • Security. Angst voor beveiligingsrisico’s
  • Gedoe, geen programmeurs te vinden
  • Onzekerheid van onderhoud en releases en de verkrijgbaarheid van kennis ten behoeve van onderhoud.

De projectmanagers vulden dit aan met opmerkingen als:

  • Mijn klanten zijn niet per se tegen maar ook niet per se voor
  • Klanten willen dit wel, maar alleen als support gegarandeerd wordt of dat ontwikkelaars de software zelf kunnen onderhouden. Voorbeeld: bij een groot overheidsbedrijf werd Open Source software in de primaire processen ingezet, echter wel met een contract met de ontwikkelaars. Dit laatste is belangrijk.

3) Wat is, vanuit jouw rol als projectmanager, de belangrijkste reden dat je zelf actief open source software inzet?

Genoemd werd onder andere:

  • Om zelf voor zo min mogelijk software verant-woordelijk te zijn
  • Bij de huidige klant sluit het goed aan bij de cultuur en zij staan hier ook achter
  • Binnen softwareontwikkeling is het vaak al gebruikelijk
  • Voor een geschikte Open Source oplossing is sneller goedkeuring te krijgen vanuit het management
  • Kosten en beschikbaarheid.

Als je Open Source software kunt toepassen, welke gebruik je dan vooral? De antwoorden:

  • Apache Kafka (event streaming)
  • Linux/ Red Hat Linux OS (operating system)
  • Apache webservices (webservers)
  • KeePass (password manager)
  • Python, PHP, .NET (programmeren)
  • Git (software version control)
  • WordPress (content management)
  • Kubernetes (o.a. geautomatiseerd deployment)
  • MySQL, MongoDB (database)
  • Elastic stack (full-text search engine)
  • Chrome (webbrowser)
  • PDFSam (pdf-manipulatie)
  • Apache DMZ (security)
  • Moodle (learning management system)
  • Red Hat openfuse (integratie platform).

Daarnaast geven projectmanagers aan dat Open Source plugins en addons worden gebruikt bij softwareontwikkeling, zonder die bij naam te noemen. Enkele tools werden genoemd en aan-gezien voor Open Source software terwijl ze dat niet zijn, zoals Slack en Trello.

Slotopmerkingen

Open Source software is een grote verzameling software die zonder licentiekosten ingezet kan worden. Projectmanagers rapporteren in een klein onderzoek van KWD dat Open Source software lang niet overal standaard wordt gebruikt in projecten. Klanten hebben met name zorgen rond security en de beschikbaarheid van kennis en kunde voor het onderhoud van software. Security is een beetje een vreemde eend in de bijt. Omdat Open Source software broncode publiekelijk beschikbaar is, voldoet het optimaal aan het principe van Kerckhoffs, beter bekend onder het theorema van Claude Shannon: one ought to design systems under the assumption that the enemy will immediately gain full fami-liarity with them [KerSha]. Hoewel niet onderzocht verwacht ik daarom dat onbekendheid met beschikbare beveiliging en wellicht ook het ontbreken van aansprakelijkheid een rol kunnen spelen bij de terughoudendheid van organisaties tegenover Open Source software.

Met name voor software development projecten is een keur aan Open Source software verkrijgbaar (denk alleen maar aan de Open Source programmeertalen). In de implementaties van pakketsoftware speelt dit minder; ook al zijn er Open Source ERP-pakketten voorhanden [OpenERP] is dit in de praktijk geen groot onderwerp vanwege de onbekendheid in de markt (dus ook opdrachtgevers), kennis bij projectmanagers over de (on-)mogelijkheden en de geringe beschikbaarheid van kennis en kunde voor deze pakketten (ten opzichte van de commerciële alternatieven).Toch, terwijl ik dit artikel schrijf, bekruipt me de gedachte dat er zoveel Open Source software is dat we misschien niet meer precies weten wat Open Source is en wat niet. Maakt onbekend voor een deel ook niet onbemind? Het lijkt er in ieder geval op dat er nog een weg te gaan is voor projectmanagers wat betreft het vergaren kennis over de mogelijkheden van Open Software.

Referenties

[FSF1985], Free Software Foundation, https://nl.wikipedia.org/wiki/Free_Software_Foundation

[GNU1984], GNU’s Not UNIX, https://nl.wikipedia.org/wiki/GNU

[KerSha], Principe van Kerckhoffs, https://nl.wikipedia.org/wiki/Principe_van_Kerckhoffs

[Linux1992], Linux is een familie van open-source-, Unix-achtige besturingssystemen gebaseerd op de Linuxkernel, https://nl.wikipedia.org/wiki/Linux.

[Moz1998], Geschiedenis van het Mozilla project, https://www.mozilla.org/nl/about/history/

[PubLic], Publieke licenties voor gebruik van Open Source software, zoals de GNU Public License (https://nl.wikipedia.org/wiki/GNU_General_Public_License), de BSD licentie (https://nl.wikipedia.org/wiki/BSD-licentie) of de MIT-licentie (https://nl.wikipedia.org/wiki/MIT-licentie)

[OSList] Een overzicht van software die er beschikbaar is onder de Open Source licenties: https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_opensourcesoftware. Dit omvat zeker niet alle Open Source inspanningen. Denk aan Android (operating system voor telefoons), https://source.android.com, of programmeertalen als Java, Python en PHP (zie voor een overzicht https://opensource.com), of .Net en C# (https://dotnet.microsoft.com/en-us/platform/open-source), Google Chrome (https://en.wikipedia.org/wiki/Chromium_(web_browser)#:~:text=Chromium%20is%20a%20free%20and,and%20has%20some%20additional%20features.)

[OpenERP], zie voor voorbeeld van Open Source ERP systemen https://opensource.com/tools/enterprise-resource-planning

[OpenPM], Voorbeelden van Open Source project management software: https://opensource.com/article/18/2/agile-project-management-tools

[Vakblad16], Vakblad projectmanagement en agilemanagement, nr. 16 (2022). Zie https://www.kwdrm.nl/onze-kennis/vakblad-projectmanagement/archief/

Blogdetails

25-08-2022
Publicaties
  • Ronald Kappert

    Senior Projectmanager

    Scherp analyserend manager met drive om oplossingen te (laten) creëren. Werkt graag aan projecten met een organisatiebrede impact, ook op internationaal niveau. Vanuit structuur en overzicht werkt hij aan effectief vormgegeven projecten. Hij stelt resultaat centraal en denkt kritisch mee over wat dat praktisch betekent.

    Meer over Ronald Kappert

  • Ronald Kappert

Wil je meer weten?

We vertellen je graag meer over onze aanpak van het succesvol managen van projecten en programma’s.

Bel ons op 088 266 28 70 Stuur ons een bericht